Logowanie

Rys historyczny PTMSIK

Krótki rys historyczny
Polskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii

  Idea powstania towarzystwa naukowego zrzeszającego polskich medyków sądowych sięga roku 1937. Podczas XV Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich we Lwowie, w dniu 7 lipca tego roku, profesor Wiktor Grzywo – Dąbrowski zaproponował powstanie Polskiego Towarzystwa Sądowo-Lekarskiego, które weszłoby w skład nowopowstałego w Paryżu Międzynarodowego Towarzystwa Sądowo-Lekarskiego. Od maja 1937 r. z inicjatywy profesora, odbywały się w Warszawie posiedzenia naukowe zajmujące się tematyką sądowo-lekarską i kryminologiczną. W tym roku zostały podjęte kroki w celu utworzenia towarzystwa a formalny wniosek założycielski datuje się na 30 września 1937 r.  

  Polskie Towarzystwo Medycyny Sądowej i Kryminologii (P.T.M.S.i K.) zostało wpisane do Rejestru Stowarzyszeń i Związków Komisariatu Rządu m.st. Warszawy, na mocy decyzji Komisarza Rządu pod numerem 1176, w dniu 7 lutego 1938 r.   Pierwsze Walne Zebranie Organizacyjne PTMSiK odbyło się 3 marca 1938 r. w Zakładzie Medycyny Sądowej Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego w Warszawie, na którym oficjalnie powołano do życia Towarzystwo, wybrano Zarząd Główny oraz utworzono Oddział Warszawski. Cel działalności został określony w §3 Statutu Towarzystwa, w którym napisano: „P.T.M.S.i K. ma na celu ogniskowanie, organizowanie i popieranie pracy naukowej i praktycznej w zakresie medycyny sądowej i kryminologii”. W pierwszym Zarządzie Głównym wybranym i ukonstytuowanym podczas Walnego Zebrania znaleźli się:  prof.dr Wiktor Grzywo-Dąbrowski; sędzia Sądu Okręgowego  

  Mikołaj Halfter; prof. dr Stefan Horoszkiewicz; prok.Sądu Najwyższego Stanisław Lubodziecki; doc.dr Witold Łuniewski; prof. dr Jan Olbrycht; prof. dr Sergiusz Schilling-Siengalewicz; prof.dr Włodzimierz Sieradzki; sędzia Sądu Najw. Włodzimierz Sokalski.  Za wybitne zasługi dla rozwoju medycyny sądowej w Polsce pierwszym Członkiem Honorowym Towarzystwa został mianowany prof.dr Leon Wachholz. Chociaż inicjator powstania PTMSiK profesor Grzywo-Dąbrowski uważał, że pierwsze posiedzenie Towarzystwa odbyło się w dniu 14 maja 1937 r. to jednak za oficjalną datę jego powstania należy uznać pierwsze Walne Zebranie w dniu 3 marca 1938 r. Korzenie działalności  towarzystwa sięgają jednak lat 20-tych XX wieku. W 1921 r. warszawskie środowisko lekarzy i prawników (m.in. profesor Grzywo-Dąbrowski) utworzyło Towarzystwo Kryminologiczne, które działało z przerwami do 1936 r. i realizowało cele analogiczne do później powstałego PTMSiK. Medycyna sądowa jako samodzielna gałąź nauki istniała w Polsce dużo wcześniej, już w XIX w. Wtedy powstały pierwsze katedry medycyny sądowej i pierwsze polskie podręczniki z tego zakresu. Pierwsza katedra powstała w Krakowie w 1804 r. a w kolejnych latach wykładano medycynę sądową w innych ośrodkach akademickich: w Warszawie od 1820 r., w Wilnie od 1832 r. a we Lwowie od 1897 r. Brak ukonstytuowanego towarzystwa nie oznaczał jednak braku aktywności  naukowej medyków sądowych. Prace z zakresu medycyny sądowej były prezentowane, podobnie jak prace z innych gałęzi medycyny na Zjazdach Lekarzy i Przyrodników Polskich. Do 1900 r. przedstawiano je na posiedzeniach ogólnych a następnie do 1937 r. na wydzielonych sekcjach medycyny sądowej. Do 1939 r. w Polsce aktywnie działał tylko oddział warszawski Towarzystwa zrzeszający 60 członków. Natomiast utworzony w tym czasie oddział lwowski zorganizował tylko jedno posiedzenie. Okres II Wojny Światowej wiązał się z przerwaniem działalności naukowej Towarzystwa. Terror realizowany konsekwentnie przez dwóch okupantów, szczególnie wobec polskich elit, odcisnął również swoje piętno na środowisku polskich medyków sądowych. Pierwszy honorowy członek PTMSIK profesor Wachholz został aresztowany 6 listopada 1939 r. w trakcie akcji pacyfikacyjnej „Sonderaktion Krakau” skierowanej przeciwko polskiemu środowisku naukowemu i osadzony w nieludzkich warunkach w obozie Sachsenhausen, z którego został w ciężkim stanie zdrowia zwolniony w lutym 1940 r., zmarł dwa lata później. W dniu 4 lipca 1941 r. na Wzgórzach Wuleckich we Lwowie został zamordowany przez hitlerowców wraz z innymi lwowskimi profesorami 70-letni profesor Włodzimierz Sieradzki. Aresztowany w 1942 r. uczeń prof. Wachholza, prof. Jan Olbrycht trafił do obozów koncentracyjnych Auschwitz-Birkenau i Mauthausen.  Doc. Tadeusz Tucholski, toksykolog z Katedry Medycyny Sądowej w Poznaniu oraz płk dr med. Jan Władysław Nelken, pionier psychiatrii sądowej, zginęli z rąk NKWD w Katyniu wiosną 1940 r. 

  W pierwszych latach powojennych środowisko polskich medyków sądowych koncentrowało swoje wysiłki na odbudowie zniszczonych katedr i zakładów, prowadzeniu działalności dydaktycznej i usługowej. Reaktywacja działalności Towarzystwa po wojnie nastąpiła dopiero podczas Konferencji Profesorów Medycyny Sądowej we Wrocławiu w dniach 19-20 marca 1948 r., na której podjęto stosowną uchwałę oraz zdecydowano o wznowieniu wydawania czasopisma naukowego z zakresu medycyny sądowej. Wstępne posiedzenie towarzystwa, na którym przedstawiono statut odbyło się 18 listopada 1948 r.  Decyzją Prezydenta m.st. Warszawy z dnia 5 września 1949 r. do Rejestru Stowarzyszeń i Związków Zarządu Miejskiego w m.st.Warszawie pod numerem 283 wpisano Polskie Towarzystwo Medycyny Sądowej i Kryminologii. Pierwsze posiedzenie organizacyjne odbyło się  27 października 1949 r., na którym powołano do życia pierwszy powojenny Zarząd Główny z  Prezesem profesorem Wiktorem Grzywo-Dąbrowskim.

  Stanowisko Prezesa w latach 1938-2025 piastowali kolejno:

  • prof. Wiktor Grzywo-Dąbrowski (1938-1939 i  1949-1956)

  • prof. Bolesław Popielski (1956-1960)

  • prof. Witold Dłużyński (1960-1964)

  • prof. Bronisław Puchowski (1964-1967)

  • prof. Jan Stanisław Kobiela (1967-1972, zmarł w trakcie II kadencji 20 VIII 1972 r.)

  • doc.dr Jan Markiewicz (1973-1975)

  • prof. Stefan Raszeja (1975-1987, trzy kadencje)

  • prof. Zygmunt Przybylski (1987-1995, trzy kadencje)

  • prof. Karol Śliwka (1995-1998)

  • prof. Barbara Świątek (1998-2001)

  • prof. Zygmunt Przybylski (2001-2007, dwie kadencje)

  • prof. Jarosław Berent (2007–2019, cztery kadencje)

  • prof. Paweł Krajewski (2019-2025,  dwie kadencje)

  • prof. Grzegorz Teresiński (2025-nadal)

  W trakcie działalności Towarzystwa powołano kilkudziesięciu członków honorowych,  w tym wielu zagranicznych.
 

  W dniu 27 października 1949 reaktywowano Oddział Warszawski, obejmujący w tym czasie również teren województwa lubelskiego. W następnych latach powstawały  kolejne oddziały terenowe:  

  • Oddział Krakowski (26 X 1950)

  • Oddział Wrocławski (28 II 1951)

  • Oddział Gdański (7 VII 1951 do 1955 od 1965 Oddział Gdańsko-Bydgoski)

  • Oddział Szczeciński (29 IV 1955 od 1970 z Pododdziałem w Koszalinie)

  • Oddział Poznański (22 II 1957, od 29 XI 1960 Sekcja w Zielonej Górze)

  • Oddział Łódzki (13 II 1959)

  • Oddział Białostocki (11 X 1966)

  • Oddział Katowicki (21 VI 1967)

  • Oddział Lubelski  (11 I 1980)

  • Oddział Bydgoski (1985)

  Ukazujące się do dzisiaj branżowe czasopismo naukowe pt. „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii”, wydawane jest pod tą nazwą od  1968 r.  Pierwszym powojennym periodykiem sądowo-lekarskim było ukazujące się od 1951 do 1965 r.  „Archiwum Medycyny Sądowej, Psychiatrii Sądowej i Kryminalistyki”, którego w tym okresie wydano 17 tomów. Czasopismo to było kontynuacją utworzonego z inicjatywy profesora Grzywo-Dąbrowskiego w 1928 r. kwartalnika „Czasopismo Sądowo-Lekarskie”. Do 1939 r. ukazało się 12 roczników. Działalność wydawnicza nie ograniczała się jedynie to wyżej wymienionych czasopism, drukowano również suplementy, biuletyny, streszczenia i materiały naukowe. W latach 1988-2001 wydano sześć tomów rocznika „Postępy Medycyny Sądowej i Kryminologii”, w których publikowano część referatów wygłoszonych na zjazdach, konferencjach i sympozjach. 
 

  W trakcie swojej powojennej działalności, od 1956 r. oddziały terenowe Towarzystwa i Zarząd Główny zorganizowały ponad sto sympozjów, narad, zebrań i konferencji naukowych, podejmujących bardzo różnorodną tematykę. Spotkania cykliczne dotyczyły: społecznie szkodliwego wpływu alkoholu i narkomanii,  wypadkowości drogowej, błędu medycznego, hemogenetyki, toksykologii sądowej, przestępstw przeciwko zdrowiu i życiu oraz kazuistyki. Organizowano również konferencje niecykliczne poruszające praktycznie wszystkie aspekty opiniowania sądowo-lekarskiego, w tym zagadnienia bardzo szczegółowe jak np. opiniowanie o urazach kręgosłupa, narażeniu na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia i ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, skutkach oddziaływania broni palnej i materiałów wybuchowych, poruszały problematykę katastrof masowych czy pośmiertnej diagnostyki obrazowej. 
W działalności Towarzystwa najważniejszymi wydarzeniami są jednak organizowane cyklicznie Zjazdy, będące kontynuacją sięgających XIX wieku spotkań naukowych. W latach 1955-2025 zorganizowano dwadzieścia Zjazdów PTMSiK:  

  • I Zjazd 15-16 XII 1955 (Warszawa)

  • II Zjazd 19-21 V 1960 (Białystok)

  • III Zjazd 16-19 IX 1965 (Wrocław)

  • IV Zjazd 24-26 IX 1970 (Kraków)

  • V Zjazd 15-16 IX 1975 (Gdańsk)

  • VI Zjazd 20-22 IX 1979  (Lublin)

  • VII Zjazd 20-22 IX 1984 (Katowice)

  • VIII Zjazd 4-5 IX 1987 (Poznań)

  • IX Zjazd 9-12 IX 1992 (Bydgoszcz)

  • X Zjazd 6-9 IX 1995 (Białystok)

  • XI Zjazd 2-5 IX 1998 (Łódź)

  • XII Zjazd 12-15 IX 2001 (Warszawa)

  • XIII Zjazd 15-17 IX 2004 (Kraków)

  • XIV Zjazd 27-29 IX 2007 (Szczecin)

  • XV Zjazd 16-18 IX 2010 (Gdańsk)

  • XVI Zjazd 11-13 IX 2013 (Wrocław)

  • XVII Zjazd 14-16 IX 2016 (Katowice)

  • XVIII Zjazd 18-20 IX 2019 (Lublin)

  • XIX Zjazd 13-15 IX 2023 (Poznań)

  • XX  Zjazd  10-12 IX 2025 (Bydgoszcz)


Kolejny XXI Zjazd odbędzie w 2028 r. w Białymstoku w 90-tą rocznicę powstania Polskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii.

Piśmiennictwo:
1.    Popielski B.: Rys historyczny Polskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii. Pol. Tyg. Lek. 1966, 21(23), 857-861. 
2.    Baran E., Przybylski Z., Dubrzyński A.: 50 lat istnienia Polskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii. Arch. Med. Sąd. i Krym. 1989, 39(2), 68-79 
3.    Baran E.: Polskie Towarzystwo Medycyny Sądowej i Kryminologii 1938-2009. Gazeta Lek. 2009, 11(227), 36-37 
4.    Baran E.: Historia związków Polskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii z Instytutem Ekspertyz Sądowych. w: Kała M. (red.): Postępy w naukach sądowych. Wydawnictwo IES, Kraków 2009, 49-59. 
5.    Baran E.: Historia Polskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii 1938-2013. Arch. Med. Sąd. i Krym. 2012, 62(4), 243-314.
6.    Chagowski W., Teresiński G.: Historia i obecny stan medycyny sądowej w Polsce [w:] Teresiński G. (red) Medycyna sądowa, tom 1. PZWL, Warszawa 2019, s. 44-48.

Main Menu